De onbalans van het energienet is een onbedoeld effect van de huidige duurzame ontwikkelingen die plaatsvinden in Nederland. Maar hoe ontstaat die onbalans op het energienet? Daarvoor moeten we allereerst terug naar de basis. Het in balans brengen van het net is de verantwoordelijkheid van de Nederlandse transportbeheerder TenneT. Iedere dag ontvangt TenneT informatie van PV-partijen – zij zijn als tussenpartij actief verantwoordelijk voor de inkoop van elektriciteit – over vraag en aanbod van energie. Zo proberen zij het vraag en aanbod van elektriciteit af te stemmen op het verwachte verbruik van klanten.
Regionale netbeheerders informeren vervolgens TenneT over de daadwerkelijke productie en afname van elektriciteit per PV-partij. Inschattingen over productie en verbruik zijn hieraan voorafgegaan, en hoewel die inschattingen uitermate nauwkeurig tot stand komen, kan een kleine verandering in het weertype al voor onbalans zorgen tussen inschatting en realiteit. En omdat er iedere dag nieuwe huishoudens en bedrijven bijkomen die duurzame stroom produceren en terugleveren aan het net, groeit bovendien het aantal momenten waarop sprake is van ‘onbalans’.
Verschil tussen onbalans en netcongestie
Naast de onbalans op het energienet is sprake van een probleem dat minder of meer parallel loopt met de onbalans op het energienet: netcongestie. Van netcongestie is sprake wanneer er tijdelijk een tekort is aan capaciteit om energie te transporteren (file). Het oplossen van de zogenoemde transportschaarste van energie ligt in handen van de regionale netbeheerders. Zij moeten zorgen voor voldoende capaciteit op het net en investeren inmiddels al miljarden euro’s in netverzwaring. Netverzwaring is echter een kostbaar en tijdrovend proces. De investeringen in dergelijke projecten zijn na oplevering vaak alweer achterhaald door de aanhoudende groei in de vraag naar stroom.
Wat merk je als consument van onbalans op energienet?
Onbalans op het energienet kan grote gevolgen hebben zodra het verschil tussen de prognose van vraag & aanbod te ver af komt te liggen van de praktijk. Dit kan zorgen voor stroomstoringen of zelfs black-outs. Systeembalans is daarmee van cruciaal belang. Wat merk je als consument nog meer van onbalans op het energienet?
Kosten voor onbalans energienet
In de praktijk is het nu al zo dat energieleveranciers financieel worden gestraft voor de momenten waarop opwekking en verbruik van energie in onbalans zijn. Een deel van die kosten worden al doorberekend aan de klant. Volgens de huidige prognose rekenen energieleveranciers ieder jaar circa 105 euro aan kosten door aan de consument. Die kosten zitten bijvoorbeeld verwerkt in de variabele verbruikskosten en zijn terug te vinden op de energierekening.
Financieel voordeel met dynamische energie
Er is echter ook sprake van een positief effect, maar daarvoor moet je wel een dynamisch energiecontract hebben. Omdat regionale netbeheerders verantwoordelijk zijn voor het bewaken van de balans op het energienet, zullen zij er alles aan doen om een overschot van duurzame energie op het net te voorkomen. Wanneer er dan ook sprake is van een dergelijk overschot aan duurzame energie op het net, dan zullen de actuele stroomprijzen dalen, waardoor het voor consumenten op die momenten interessanter wordt om energie te verbruiken. De dynamische energieprijs daalt of wordt zelfs negatief, waardoor consumenten veel geld kunnen besparen en/of verdienen.
Hoe gaan we om met onbalans en netcongestie?
Onbalans en netcongestie zijn in feite twee nieuwe fenomenen. Toen we vroeger nog uitsluitend gebruik maakten van fossiele brandstoffen kon veel beter een inschatting worden gemaakt van vraag en aanbod van energie. Nu steeds meer consumenten en bedrijven zelf hun energie opwekken, en deze op willekeurige momenten terugleveren aan het net, zien we een toename van de onbalans en netcongestie. Gelukkig bestaan er ook al daadkrachtige oplossingen. Zo kan TenneT bij een langdurige onbalans van het energienet een beroep doen op het Regelvermogen (aFRR). In dergelijke gevallen kan vaak binnen een kwartier flexibele elektriciteitscentrales worden aangeroepen om de onbalans van het energienet te herstellen. Bovendien zijn er ontwikkelingen gaande op de markt.
Energieopslag consumenten
Een daadkrachtige oplossing voor met name netcongestie is te vinden in energieopslag. Een oplossing die voor consumenten beter bekend is als de thuisbatterij. Dankzij de thuisbatterij kunnen consumenten het overschot aan opgewekte zonne-energie tijdelijk opslaan en later verbruiken. En omdat huishoudens vaak een overschot aan opgewekte zonne-energie hebben op momenten van onbalans op het net, is opslag extra interessant.
Ook binnen de voorwaarden van een dynamisch energiecontract is energieopslag een aantrekkelijke optie, omdat je kan salderen op het moment dat de stroomprijs weer hoger is. Dit moet echter wel gereguleerd worden om netcongestie op een later tijdstip te voorkomen.
Slimme laadpaal thuis of openbaar
Ook de laadpaal voor het opladen van elektrische auto’s kan fungeren als oplossing. Aangezien het grootste probleem momenteel te vinden is in de overbelasting van het energienet, is het essentieel om de afname van elektriciteit adequaat te verdelen over de dag. Dat is mogelijk door de elektrische auto slim op te laden, bijvoorbeeld als onbalans op het stroomnet dreigt. Hetzelfde geldt voor openbare laadpunten, en ook elektrische deelauto’s die de hele dag door opladen kunnen een deel van het probleem oplossen.
Slimme aansturing van systemen
Tot slot is de slimme aansturingen van meerdere systemen in huis belangrijk. Hierin draait alles om het ontlasten van het energienet op nijpende momenten. Er is echter een groot nadeel: de huidige wet- en regelgeving beperkt momenteel de mogelijkheden tot slimme aansturing van onze systemen in huis. Nu echter de noodzaak van slimme aansturing toeneemt, zal naar verwachting de wet- en regelgeving om dit te faciliteren op korte termijn volgen.
