Categorie:
Zuid-Afrika. Het land dat bekendstaat om zijn adembenemende natuur, de Big Five, langgerekte parelwitte stranden, ‘s werelds beste wijn en helaas, grootschalige corruptie. Zuid-Afrika verkeert al jaren in een energiecrisis die gevolg is van nalatig bestuur en slechte investeringen. Grote verandering staat gelukkig voor de deur, en die ontvangen Zuid-Afrikanen met open armen.
De Zuid-Afrikaanse stad Kimberly schreef al in 1882 geschiedenis door als eerste land op het hele Zuidelijk-Halfrond elektrische straatverlichting te installeren. Wereldwijd was slechts de Amerikaanse stad Philadelphia Kimberley voor. Het was een eerste stap richting Zuid-Afrika’s rijke geschiedenis met elektriciteit. Maar de relatie tussen de bevolking en hun elektriciteitsvoorziening staat onder hoogspanning.
Een korte schets van de situatie op dit moment: In het land regelt het staatsbedrijf Eskom 90% van de elektriciteitsvoorziening. Op de website vind je Eskom’s missie: “To provide sustainable electricity solutions to grow the economy and to improve the quality of life for the people in South Africa and in the region.” Klinkt goed, toch? Helaas gaat het er in de praktijk minder rooskleurig aan toe.
Eskom staat op omvallen. Internationale pers weet het al jaren: “Eskom is een dinosaurus die wacht op de inslag van een gigantische meteoor”. Het bedrijf maakte meerdere corruptieschandalen mee, waardoor in totaal enkele miljarden Randen werden weggesluisd. Verder is er een overschot aan ruim 30.000 werknemers en vertrok er veel gekwalificeerd personeel. Maar de beslissing om in 2007 te starten met de bouw van twee enorme nieuwe kolencentrales riep de meeste vraagtekens op. De bouw van deze twee centrales, Kusile en Medupi (beide 4.8 GW) werd geplaagd door technische problemen en anno 2020 draaien beide centrales nog maar gedeeltelijk.
Deze jarenlange opeenstapeling van foute keuzes en corruptie leidt Eskom tot een schuld van ruim 30 miljard euro. De gevolgen zijn zichtbaar. Eskom kan niet in de elektriciteitsvraag voorzien waardoor de bevolking te maken heeft met ‘load shedding’: geplande momenten waarop bepaalde gebieden volledig van het elektriciteitsnet worden afgesloten. Huishoudens steken een ouderwetse kaars aan en bedrijven starten hun vervuilende dieselgeneratoren om het bedrijf draaiende te houden. De prijs van stroom van Eskom is bovendien de afgelopen jaren fors gestegen, en er lijkt voorlopig nog geen einde te komen.
Maar load shedding en een stijgende stroomprijs, hoe groot de impact ook, zijn op lange termijn niet het meest problematische gevolg van het beleid. De impact op milieu, klimaat en de leefbaarheid in het land is immens. Zuid-Afrika is het meest vervuilende land van het gehele continent en staat op plek 14 van de grootste vervuilers van de wereld.
En dat terwijl het land aan de frontlinie ligt van de strijd tegen klimaatverandering. Zuid-Afrika warmt namelijk twee keer zo snel op als het wereldwijde gemiddelde. Dat betekent dat de perioden van droogte nog langer worden en de perioden met regen korter, maar heviger. Waar een land als Nederland goed is voorbereid op hevige regenval, is Zuid-Afrika dit niet. Relatief korte perioden van hevige regenval zorgen hierdoor voor grootschalige overstromingen.
“Zuid-Afrika is het meest vervuilende land van het gehele continent en staat op plek 14 van de grootste vervuilers van de wereld.”
Droogte zorgt aan de andere kant voor grootschalige watertekorten, zeker in de grote steden. Kaapstad verkeerde begin 2018 in een grote watercrisis en stevende af op ‘Day Zero’: de dag waarop de watertoevoer naar huishoudens en bedrijven dichtgedraaid zouden worden. De vier miljoen inwoners zouden dan drinkwater op moeten halen op centrale punten. Gelukkig werd Day Zero vermeden, mede door inwoners aan te moedigen hun wc minder door te spoelen en grootgebruikers te beboeten.
Tot zover de situatie in Zuid-Afrika. Genoeg uitdagingen om te overwinnen, maar verandering ligt aan de horizon. En iedereen plukt daar de vruchten van. Een van de oplossingen, zonne-energie, is een mes dat snijdt aan twee kanten. Huishoudens en bedrijven met zonnepanelen en opslagcapaciteit zijn namelijk veel minder afhankelijk van de stroomtoevoer van Eskom. Zo besparen ze op energiekosten en hebben ze een stabiele energievoorziening. En doordat inwoners en bedrijven hun eigen duurzame energie opwekken, hoeven de vervuilende kolencentrales minder te verbranden. Bijkomend effect is dat er ook nog water wordt bespaard. Voor elke kWh dat met kolen wordt opgewekt, is 0,1 liter water nodig. In het geval van Zuid-Afrika, staat dat gelijk aan pakweg de hoeveelheid van 30.000 olympische zwembaden per jaar.
Om echte, grootschalige verandering op poten te zetten, is het zaak om klimaatbewustzijn te creëren. Want wie zich niet bewust is van een probleem, zoekt niet naar een oplossing. Hoewel klimaatverandering nu en in de toekomst een grote tol eist van Zuid-Afrika, is slechts 41% van de bevolking bekend met het fenomeen. De media en politiek richten zich op de dag-tot-dag-crises zoals het banentekort en nu vanzelfsprekend Covid-19. Zelfs als de crisis in nauw verband staat met klimaatverandering, zoals een watertekort of overstroming, is klimaatverandering zelden onderdeel van de discussie.
“Voor elke kWh dat met kolen wordt opgewekt, is 0,1 liter water nodig. In het geval van Zuid-Afrika, staat dat gelijk aan pakweg de hoeveelheid van 30.000 olympische zwembaden per jaar.”
Maar net als op alle andere plekken op de wereld, begint klimaatactivisme door het jongste deel van de bevolking ook in Zuid-Afrika grote vormen aan te nemen. Inmiddels voelen politici en investeerders de druk van de bevolking die verandering eist. Huishoudens en bedrijven worden in toenemende mate bewust van hun eigen uitstoot en zijn daardoor eerder geneigd over te stappen op duurzame alternatieven.
Jobs, jobs, jobs.
En dan: actie. Praatjes vullen namelijk geen gaatjes en mooie ideeën leggen geen zonnepanelen op daken. Maar mensen kunnen dat wél. Zuid-Afrika verkeert al jaren in een banencrisis, die sinds de uitbraak van covid-19 nog groter is geworden. Van de beroepsbevolking is ruim 30% werkloos, waarmee het een van de hoogste werkloosheidscijfers is wereldwijd.
Recent onderzoek wijst uit dat het totaal aantal banen in de Zuid-Afrikaanse energiesector tot 2050 met minstens 17% stijgt dankzij de energietransitie. Daarin zijn alle verloren banen uit de kolenindustrie meegerekend. Over de gehele economie komen daar nog zeker 1,6 miljoen banen bij, die indirect aan de energietransitie zijn gelinkt.
Het is van belang dat de nieuwe banen in duurzame energie, worden gecreëerd op de plekken waar de banen in de fossiele industrie verloren gaan. Zo worden de lasten, maar vooral de lusten van de nieuwe economie eerlijk verdeeld.
Duurzame, betaalbare en betrouwbare zonne-energie voor iedereen
Er zijn weinig landen waar zonne-energie zo’n enorme potentie heeft als Zuid-Afrika. Met tot ruim 2.500 uren van zonneschijn is het een van de zonnigste landen op aarde. Verder kan het door de overvloed aan grondstoffen zelfs de productie van de zonnepanelen en batterijopslag binnenlands houden, wat de werkgelegenheid nog veel verder stimuleert.
De afgelopen jaren is het aantal geïnstalleerde Solar PV installaties gegroeid. Het zijn met name bedrijven die de stap naar zonne-energie hebben gezet. Echter, in vergelijking met Nederland, is het aantal panelen nog gering. Schattingen lopen uiteen, maar in vergelijking heeft Nederland 5 keer zoveel dakinstallaties dan Zuid-Afrika.
Bedrijven en huishoudens hebben vooralsnog vaak niet de middelen om een relatief grote investering te doen in zonnepanelen en opslagcapaciteit. Daarom is het van belang financieringsmogelijkheden af te stemmen op de situatie van de consument. Soly South Africa biedt daarom bijvoorbeeld lokale ondernemers, scholen of boeren de mogelijkheid om zonder investering zonnepanelen en batterijen te leasen. Hierdoor blijven hun zaken altijd draaien, ook tijdens periodes van load shedding en is de impact van stijgende elektriciteitsprijzen minimaal.
Dus, een decentrale, duurzame energievoorziening waar Zuid-Afrikaanse huishoudens hun eigen zonne-energie opwekken en verbruiken. Door zonne-energie op te slaan in batterijen, wordt het elektriciteitsnet niet verder belast en komt het einde van het fossiele tijdperk steeds dichterbij. Ook in Zuid-Afrika.
